دسته بندی طرح های فرش ایرانی : دنیایی از هنر ، اصالت و معنا
تا حالا دقت کردی وقتی وارد یه خونه می شی ، اولین چیزی که چشم رو می گیره ، طرح فرش ه ؟ ! بعضی طرحا اون قدر خاص و متفاوت ان که حس می کنی دارن یه داستان برات تعریف می کنن. توی ایران ، فرش فقط یه کف پوش نیست ؛ یه بوم نقاشیه که روش تاریخ ، فرهنگ و حتی باورهای مردم این سرزمین کشیده شده. اگه اهل خرید فرش دستباف یا حتی فرش ماشینی باشی ، مطمئناً دیدی که اون چیزی که اول از همه توی انتخاب اثر می ذاره ، همین طرحشه. این مقاله قراره کمکت کنه دنیای این طرح ها رو بهتر بشناسی ؛ از فرش افشان گرفته تا فرش خشتی و حتی فرش شاه عباسی و فرش اسلیمی. با من همراه شو.
جایگاه طرح فرش در فرهنگ و هنر ایرانی
طرحای فرش توی ایران فقط واسه زیبایی نیستن. خیلی وقتا ریشه توی تاریخ و اسطوره و طبیعت دارن. بعضیاشون از زمان قدیم همین شکلی بودن و نسل به نسل منتقل شدن ، بعضی دیگه هم با خلاقیت های جدید ساخته شدن. مثلاً گبه های عشایری طرح های ذهنی دارن ، ولی فرش فرانسوی طرحاش از گل رز الهام گرفته شده.
همه چی از یه طرح ساده روی کاغذ شروع می شه. بعدش بافنده های هنرمند با نخ و رنگ ، اون نقشه رو زنده می کنن. توی فرش ایرانی هیچ چیز اتفاقی نیست ؛ حتی یه گل یا برگ هم معنی و جای خودش رو داره.
دسته بندی اصلی طرح های فرش ایرانی
طرح های فرش توی ایران معمولاً به ۱۹ دسته اصلی تقسیم می شن. هر کدوم از این دسته ها کلی زیرشاخه دارن و با تنوع رنگ و فرم ، یه دنیای کامل رو می سازن. اینجاست که مدل فرش واقعاً معنا پیدا می کنه.
1. طرح افشان
تو فرش افشان انگار گل و برگ ها همین طور رها پخش شدن ، بدون اینکه قرینه باشن. خیلی هم چشم نوازه ، چون حس طبیعی بودن داره.
2. طرح اسلیمی
نقش هاش از شاخه های مارپیچی درست شدن. بعضیاش حتی شکل فک اژدها رو تداعی می کنن ! اگه دنبال یه فرش اسلیمی خاص باشی ، اینا فوق العاده ان.
3. طرح شاه عباسی
گل شاه عباسی نقش اصلیه. گاهی با نقش های دیگه ترکیب می شه. فرش شاه عباسی حسابی پرکار و شیکه.
4. طرح های آثار تاریخی
از مسجد شیخ لطف الله تا نقش تخت جمشید ، این طرحا کاملاً الهام گرفته از معماری و هنر اصیل ایرانه.
5. طرح بته ای (بته جقه)
شاید معروف ترین طرح سنتی. بته ها نماد سرو خمیده و آزادی ان. توی فرش ایرانی کلی مدل از بته میری تا بته کردستانی داریم.
6. طرح اقتباسی
بعضی طرح ها از کشورهای اطراف یا مناطق مرزی گرفته شدن ، مثل قفقازی یا گوبلنی.
7. طرح واگیره ای (بندی)
تکرار منظم یه طرح توی کل فرش. مثلاً فرش خشتی معروف ترین نمونه شه.
8. طرح درختی
درختا توی این طرحا نقش اصلی دارن. ترکیبش با حیوان یا گل خیلی فضا رو جذاب می کنه.
9. طرح شکارگاهی
سوارکارا ، تیر و کمان ، حیوانات در حال فرار... یه صحنه ی شکار واقعی وسط فرش !
10. طرح ترکمن
طرح های هندسی و ذهنی ، بافته شده توسط ترکمن ها. مثل قاشقی یا آخال.
11. طرح ماهی در هم
تکرار ماهی دور یه حوض لوزی شکل. تو فرش تبریز یا فراهان خیلی دیده می شه.
12. طرح گل فرنگ
گل های طبیعی با رنگ روشن مثل صورتی یا زرد. خیلی شبیه فرش فرانسویه.
13. طرح قاب بندی (خشتی)
مثل یه موزاییک. مربع هایی که هر کدوم یه گل یا برگ دارن. فرش خشتی بختیاری رو حتماً دیدی !
14. طرح گلدانی
یه گلدون بزرگ که گل هاش کل فرش رو پر کرده. ابهت خاصی داره.
15. طرح محرابی
الهام گرفته از محراب مسجده. با قندیل و ستون و طرح مذهبی.
16. طرح عشایری
خیلی ساده و ذهنی ان ولی بی نهایت خاص. مثلاً فرش قشقایی یا گبه.
17. طرح محرمات
خط خطی ، راه راه با بته جقه یا گل. مثل یه پارچه راه دار رنگی.
18. طرح هندسی
پر از زاویه ، مربع و لوزی. طرح های هندسی شسته رفته و متفاوتن.
19. طرح تلفیقی
ترکیب چند طرح مختلف. اگه خوب ترکیب شه ، فوق العاده س. ولی اگه بد ترکیب شه ، شلوغ و بی نظم می شه.
طرح فرش در بافت ماشینی و سنتی
خوشبختانه این روزا خیلی از همین طرح های سنتی ، توی فرش ماشینی هم تولید می شن. مخصوصاً تو کارخانه هایی مثل فرش کاشان یا فرش تبریز. این کار باعث شده هم قیمت مناسب تر باشه ، هم مردم بتونن طرح دلخواهشون رو راحت تر بخرن. یه جورایی سنت و مدرنیته رو با هم ترکیب کردن.
جمع بندی ؛ طرح فرش ، نقشه ای برای شناخت فرهنگ ایرانی
در واقع طرح فرش یه جور زبان بی کلامه. تو هر گل ، رنگ ، یا نقشی که روی فرش هست ، یه پیام پنهونه. حالا فرقی نمی کنه که فرش دستباف باشه یا فرش ماشینی ، چیزی که بهش جون می ده همینه.
اگه دنبال یه فرش ایرانی هستی که با سلیقه و سبک خونت جور دربیاد ، اول از همه باید با طرح ها آشنا باشی. چون این انتخاب فقط یه خرید نیست ؛ یه جور انتخاب هنریه. انتخابی که قراره چند سال توی خونه ت بدرخشه.
یه منبع خیلی خوب هم همین مقاله دسته بندی طرح فرش در سایت قالی کاشان هست که هم یه دسته بندی جالب از طرح های فرش داده که کامل تر از همه دسته بندی های موجوده و هم به هر دسته لینک داره. مناسب برای کسانی که می خوان تحقیق کنن و کسانی که می خوان خرید کنن . کلا یه جورایی ذهنت رو منظم می کنه .
برچسب: فرش ایرانی، قالی ایرانی، فرش کاشان، طرح های فرش ایرانی، قدمت فرش ایرانی ، قالی کاشان ، طرح های فرش ، فرش زیبا ، فرش جدید ، انواع طرح فرش،
